Jest już tradycją, że co jakiś czas Jacek Górski z Stowarzyszenia Opowiadacze Historii Dolnego Miasta, podrzuca Stowarzyszeniu Biskupia Górka zdjęcia, pocztówki czy wycinki prasowe związane z Biskupią Górą, które znalazł przy okazji poszukiwań dotyczących własnego rejonu. Tak też i było teraz, ale w wersji x3 – czyli klasyczny hat-trick.
Cymes
Zdjęcie zrobione z Bastionu Salvator przedstawia panoramę Gdańska i zabudowę Zaroślaka. Pokusiłam się o ustalenie czasu zrobienia tego zdjęcia, a właściwie zawężenia okresu jego powstania. Za kościołem Zbawiciela (Salvatorkirche) widzimy długi budynek przy obecnej ulicy Okopowej. Ale nie dość długi. Jest to część, w której obecnie znajduje się Urząd Marszałkowski.
Na stronie Urzędu Wojewódzkiego znalazłam informację, że o tym budynku „wspomina Brunon Zwarra w pierwszym tomie “Wspomnień gdańskiego bówki”. Według niego budowę obiektu zakończono w 1936 roku. Księga adresowa miasta Gdańska z roku 1937 podaje istniejące w nim instytucje.
Głównym źródłem w datowaniu etapów powstawania budynku przy Okopowej był album „Widok Gdańska z Góry Biskupiej”.
Następną przesłanką do datowania jest widoczny za kościołem dom w budowie, na którym dopiero jest układany dach. Znowu z pomocą przyszedł wspomniany już album. Jedna z widokówek, na której go nie ma, a budynek na Okopowej jest tej samej wielkości, jest datowana na ok. 1934 rok. Tak więc zawężenie czasu wykonania tego zdjęcia na lata 1934 – 1936 uważam za niezłe osiągnięcie.
Budynki, ten w budowie i ten ładny przed nim, to najprawdopodobniej powojenna ulica Zakątna (w latach trzydziestych ub.w. Hinter der Salvatorkirche), dziś już nieistniejąca – w tym miejscu stoi wieżowiec Spadzista 2.
Najciekawszym elementem zdjęcia jest to co dzieje się przy jego dolnej krawędzi. Widzimy „polną” drogę, prowadzącą z Zaroślaka obok bastionu Zbawiciela na boiska sportowe (obecnie GOS). Na trawie przysiadło parę osób, podziwiając panoramę miasta. Może była to rodzina z Zaroślaka; widzimy wyraźnie dwie osoby dorosłe, rodziców (?) i gromadkę dzieci. A może byli to mieszkańcy innej części Gdańska, ponieważ Biskupia Góra była w dwudziestoleciu międzywojennym miejscem rekreacji i sportu. Nie wiemy kim byli, ani jaki był los osób uwiecznionych na tym zdjęciu. Pozostaje to tajemnicą, ale może zdarzy się tak, że ktoś rozpozna rodzinne zdjęcie z przeszłości i zechce nam ich historię przybliżyć.
Żyleta
Takich widoków Gdańska z Biskupiej Góry są setki. Dlaczego więc tak mnie zainteresował i dlaczego „żyleta” (określenie Jacka)? Otóż zdjęcie jest niesamowicie dobrej jakości! Można je powiększać i powiększać, a ukazujące się szczegóły nie tracą na wyrazistości.
Jeśli chodzi o datowanie to może być to rok 1932, końcówka remontu Bazyliki Mariackiej, kiedy na iglicach transeptu kościoła były jeszcze rusztowania.
Najciekawsze dzieje się jednak niżej. Widzimy krawędź skarpy przy koszarach, fragment dachów obecnych kamienic Na Stoku 41 i 42 (Grenadiergasse), które dziś pozbawione są już zdobień, a za nimi górne piętra podwójnej kamienicy Na Stoku 40a i 40b.
Jest to przepiękna kamienica, której strona frontowa jest od kanału Raduni.
Niestety po wojnie straciła mostek, kopuły z iglicami zwieńczające dwie klatki schodowe i iglice nad lukarnami. Kolejnym ciosem w piękno kamienicy była decyzja demontażu wszystkich balkonów na Biskupiej Górce po tragicznym zarwaniu się w 1970 roku jednego z nich przy ulicy Na Stoku 12d.
Na naszym zdjęciu możemy się przyjrzeć tym kopułom i iglicom z bliska.
Zaszokował mnie widok przepięknych okien obu klatek schodowych. Na środkowej szybie widzimy namalowaną jakby girlandę kwiatową. Wydaje się, że szybki zewnętrzne są różnokolorowe. Lufciki w obu widocznych oknach są otwarte. Tego typu okna noszące nazwę okien krosnowych możemy zobaczyć w kamienicach Biskupia 17 (odnowione) i Okopowa 17 i 17a (niektóre szybki są kolorowe).
Ciekawostką tego zdjęcia jest też to, że poddasze prawej części wygląda na zamieszkałe. Widać kwiaty w niskich strychowych oknach.
Tylna strona omawianej kamienicy wychodzi na południowy-zachód, przez co niektóre okna zabezpieczone są markizami, typu rolet rzymskich. Widok nieco zaskakujący, choć w ówczesnym Gdańsku było to całkiem popularne rozwiązanie.
Zamglona panorama
To zdjęcie jest wcześniejsze niż „cymes”. Nie rozpoczęła się jeszcze budowa domu na Hinter der Salvatorkirche. Również zabudowa Okopowej jest krótsza, brak części budynku obecnego Urzędu Marszałkowskiego. Wniosek – zdjęcie wykonano przed 1934 rokiem. Fotograf pewnie stał na najwyższym punkcie bastionu Salwator, bo wyraźniej widać budynki ulicy Reinkesgasse (obecnie Spadzista i Kaznodziejska), oraz nad nimi dach południowego skrzydła koszar Biskupiej Góry. Po prawej stronie widoczny budynek Gimnazjum Polskiego, a nieco przed nim, przy małym budynku z pruskiego muru, fragment wiaduktu kratownicowego, prowadzącego nad torowiskiem kolejowym w kierunku baszty Białej. Do dnia dzisiejszego zachowały się budynki Zaroślak 22 (pod jasną, ślepą ścianą części Urzędu Marszałkowskiego), Kaznodziejska 1, 7 (ciąg budynków u dołu do ślepej, ceglanej ściany) i Spadzista 1 (to właśnie ta ślepa ściana). Zachowane są też budynki o obecnej numeracji Zaroślak od 1 do 14, ale ze względu na jakość zdjęcia trudno je tu wyodrębnić.
Piękne podziękowania dla Jacka Górskiego za udostępnienie tych zdjęć.
Piękne dziękowania dla Fundacji Karrenwall za album „Widok Gdańska z Góry Biskupiej 1855–1970”, który stanowi niewyczerpane źródło inspiracji przy określaniu lokalizacji zdjęć i ich datowaniu.
Danuta Kozioł