11 grudnia 2019 r. na skwerze przy  Kościele Chrystusa Króla odsłonięty został pomnik ks. Franciszka Rogaczewskiego, duszpasterza Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku, budowniczego kościoła pw. Chrystusa Króla, więźnia KL Stutthof, męczennika Kościoła Katolickiego. W uroczystości oprócz licznie zgromadzonych parafian wzięli udział m.in. prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz, arcybiskup Sławoj Leszek Głódź, wiceminister kultury Jarosław Sellin, wojewoda pomorski Dariusz Drelich, dyrektor Muzeum II WŚ Karol Nawrocki. Autorami pomnika są Beata Aleksandrowicz i Maciej Aleksandrowicz.

GEDANOPEDIA: Franciszek Rogaczewski (23 XII 1892 Lipinki, pow. Świecie – 11 I 1940, Stutthof), błogosławiony, ksiądz. Maturę zdał w Collegium Marianum w Pelplinie, studiował w tamtejszym seminarium. W marcu 1918 roku przyjął święcenia kapłańskie. Wikary w Nowym Mieście, od roku 1920 prowadził pracę duszpasterską w Gdańsku: od 2 IV 1920 wikary w ► kościele Najświętszego Serca Jezusowego we Wrzeszczu, od 28 IV 1927 do 3 VIII 1928 wikary w ► kościele św. Brygidy, od 4 VIII 1928 do 30 I 1930 wikary w ► kościele św. Józefa. Typ społecznika, działał w polskich organizacjach religijno-społecznych w Gdańsku, m.in. w latach 1927 i 1930 prefekt w ► Gminie Polskiej, w 1936 roku w ► polskich szkołach handlowych. Prezes Centralnego Komitetu Katolików Polaków ► Diecezji Gdańskiej, działał w Towarzystwie św. Zyty (skupiającym głównie polskie dziewczęta i kobiety zatrudnione jako pomoce domowe u niemieckich rodzin), należał do Zarządu Ligi Katolickiej (powołanej w 1925 roku). Od 1 I 1930 proboszcz planowanego ► kościoła Chrystusa Króla, którego uroczyste poświęcenie odbyło się 30 X 1932 z jego inicjatywy. Inicjator utworzenia polskich parafii personalnych – w styczniu 1935 roku wręczył memoriał w tej sprawie papieżowi Piusowi XI. 7 X 1938 mianowany proboszczem parafii personalnej Chrystusa Króla; 13 października, w wyniku nacisków gdańskich władz, bp Carl Splett odwołał ten dekret.
Aresztowany 1 IX 1939, osadzony w ► obozie Stutthof, rozstrzelany z grupą Polaków w lesie obok obozu. Ekshumowane zwłoki, wraz z innymi, złożone zostały w relikwiarzu Pomnika w Sztutowie. Podczas mszy odprawionej 13 VI 1999 przez papieża Jana Pawła II w Warszawie zaliczony do błogosławionych Kościoła. Patron jednej z ulic Gdańska. 20 VI 2017 jego imię otrzymał gdański tramwaj typ Alstom Citadis 100 nr 1002.

fot. Krystyna Ejsmont

6 grudnia o godz. 16 na placu za Domem Sąsiedzkim przy ul. Biskupiej 4 rozbłysną światełka na choince, która stanęła na Biskupiej Górce w ramach przygotowań do Świąt Bożego Narodzenia „Gdańsk odpala święta”. Tak zacznie się mikołajkowy wieczór, w którym weźmie udział prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz.

Organizatorzy, Stowarzyszenie WAGA i Biuro Rozwoju Gdańska, zapraszają po tym na wspólne śpiewanie, dekorowanie choinki oraz poczęstunek. Będzie można spróbować czerwonego barszczu, sałatki śledziowej i pierniczków. Przybędzie i Święty Mikołaj z prezentami. Część muzyczną programu przygotowali uczniowie i uczennice ze Szkoły Podstawowej nr 21.

ke

W związku z odkryciem na Biskupiej Górce miejsca pochówku Nataniela Wolfa przypominamy poświęcony temu wybitnemu gdańszczaninowi tekst Andrzeja Januszajtisa z książki „Z dziejów gdańskiej nauki i techniki”. Gdańsk 2015

Nataniel Mateusz Wolf. Urodzony 26 stycznia 1724 r. w Chojnicach zrobił olśniewającą karierę. Po ukończeniu Gimnazjum Akademickiego i studiach w Lipsku, Halle i Erfurcie, w czasie których otrzymał stypendium od biskupa warmińskiego Adama Stanisława Grabowskiego, Przez pewien czas pełnił funkcję lekarza miejskiego w rodzinnym mieście, potem osiedlił się w Warszawie. Był nadwornym medykiem Czartoryskich i Lubomirskich i medykiem słynnej, założonej przez Stanisława Augusta Szkoły Rycerskiej. Sam król bardzo go sobie cenił i w dowód uznania nobilitował. Dr Wolf towarzyszył księciu Adamowi Czartoryskiemu (urodzonemu w Gdańsku) w podróży do Turcji. Po powrocie do kraju osiadł w Tczewie, a gdy ten w I rozbiorze zagarnęli Prusacy, przeniósł się do polskiego jeszcze Gdańska. Tutaj „zyskał sobie wkrótce szeroką praktykę, która jednak nie odciągnęła go całkowicie od zamiłowań do astronomii i badań naukowych zbliżonych do wiedzy lekarskiej”. Tak pisał o nim Johann Bernoulli, znany podróżnik, sam również parający się astronomią. „Poszedłem do doktora Wolfa, który mieszka na Targu Drzewnym w domu opata z Oliwy, na górnym piętrze. Oglądałem z wielką przyjemnością i ciekawością jego piękny astronomiczny przyrząd i nadzwyczaj wygodne urządzenie, dzięki któremu udało mu się obok pracowni utworzyć niewielkie wygodne obserwatorium” (1777). Opis tego obserwatorium wraz z wynikami obserwacji zachował się w zagranicznych czasopismach, m.in. w „Rozprawach Filozoficznych” (Philosophical Transactions) Towarzystwa Królewskiego w Londynie, którego Wolf od 10 kwietnia 1777 r. był członkiem. Brał również czynny udział w pracach Gdańskiego Towarzystwa Przyrodniczego. W roku 1780 wybudował własnym kosztem obserwatorium na Biskupiej Górce, na parceli uzyskanej za wstawiennictwem Aleksego Husarzewskiego, ostatniego komisarza królewskiego w Gdańsku. Fundację wspierali Czartoryscy i Lubomirscy. Szczegółowy opis obserwatorium jest w wydanej w 1893 r. Historii Towarzystwa Przyrodniczego (Geschichte der Naturforschenden Gesellschaft in Danzig) pióra Eduarda Schumanna. Na utrzymanie placówki i pensję dla astronoma zapisał Wolf w testamencie 4 tysiące dukatów, którymi miało zarządzać Towarzystwo Przyrodnicze. Dr Wolf był także twórcą oryginalnej systematyki przyrodniczej, która się jednak nie przyjęła. Swój zielnik, złożony z 40 tomów z 5 tysiącami okazów, oraz bogaty zbiór muszli i minerałów podarował Towarzystwu Przyrodniczemu. Przed ostatnią wojną zbiory te stanowiły trzon Muzeum Przyrodniczego w Zielonej Bramie. Do dziś zachował się jedynie fragment zielnika.

Dr Wolf zmarł 15 grudnia 1784 r. Pochowano go w pobliżu obserwatorium na Biskupiej Górce. Mowę pogrzebową, którą wygłosił dr Lampe, wydrukowano i przesłano królowi Stanisławowi Augustowi. W 10. rocznicę śmierci umieszczono na grobie tablicę z łacińską inskrypcją następującej treści (w nawiasach podaję rozwiązanie skrótów): „Nat(aniel). Mat(eusz). von Wolf, założyciel obserwatorium astron(omicznego) tutaj leży, na miejscu, które sam sobie wybrał, najlepiej zasłużonemu pomnik wystawili czł(onkowie) Gd(ańskiego) Tow(arzystwa) bad(aczy) przyr(ody), życząc sobie, by Urania (astronomia) wiecznie trwała”. Tablica, odnowiona w 1884 r., istniała jeszcze po ostatniej wojnie; co się z nią później stało, nie udało się ustalić. W 1813 r. w obliczu oblegających Gdańsk wojsk rosyjskich obserwatorium rozebrano, za co później Towarzystwo uzyskało odszkodowanie w wysokości 4621 talarów. (…) Także w dziedzinie medycyny położył Wolf wielkie zasługi. Jako pierwszy w Gdańsku (i w Polsce) od 1776 r. masowo szczepił dzieci i dorosłych przeciw ospie. Świetny opis takiego szczepienia można znaleźć w „Gdańskich wspomnieniach młodości” Joanny Schopenhauerowej.

Zakończę ten szkic powtórzeniem pytania, jakie postawiłem pół wieku temu w czasopiśmie „Litery”: Ciekawe czy na Biskupiej Górce zachował się jakiś ślad po niezwykłej i zapoznanej postaci doktora Wolfa? Jak dotąd, nikt na to pytanie nie odpowiedział.

Szkic obserwatorium z „Geschichte der Naturforschenden Gesellschaf tin Danzig” (Historia Tow. Przyrodniczego w Gdańsku) Eduarda Schumanna, wyd. w 1892 r. 

W Domu Sąsiedzkim przy ul. Biskupiej  w dniu 5 grudnia, o godz. 17 odbędzie się spotkanie z mieszkańcami domu Na Stoku 12D, którzy spisują historię swojej kamienicy. Na wystawie zostaną pokazane zebrane zdjęcia i dokumenty, będą też opowieści o życiu na Biskupiej Górce przed laty.  Inicjatorką spisania historii tej kamienicy jest jej wieloletnia mieszkanka, Barbara Szczepańska, która zdobyła na ten projekt minigrant z Gdańskiego Funduszu Senioralnego.

Współorganizator, Stowarzyszenie Biskupia Górka, dla  każdej osoby, która przyjdzie z własnym zdjęciem, na którym widać dawną Biskupią Górkę, przygotowało po egzemplarzu kalendarza ściennego na 2020 r. wydanego przez Radę Dzielnicy Śródmieście w związku z obchodzoną w tym roku setną rocznica urodzin Brunona Zwarry.

ke

Od 15 listopada br. trasa linii autobusowej 108 zostanie wydłużona do przystanku Zaroślak. Będą ją obsługiwały minibusy.