W Gdańsku ma stanąć pomnik poświęcony Brunonowi Zwarrze i działaczom polskich organizacji z Wolnego Miasta Gdańska. W tym celu w grudniu 2020 r. zostało powołane Stowarzyszenie Ławeczka Brunona Zwarry.
W jego powstanie zaangażowało się też Stowarzyszenie Biskupia Górka, które dążyło to tego, żeby pomnik stanął na Biskupiej Górce, w pobliżu miejsca, gdzie pisarz się urodził i mieszkał do 19 roku życia. Taka też była decyzja Stowarzyszenia Ławeczka Brunona Zwarry, które choć wytypowało trzy lokalizacje na postawienie pomnika, to także optuje za pięknie położonym dużym placem znajdującym się za Domem Sąsiedzkim przy ul. Biskupiej 4. Rozciąga się z niego rozległy widok na stary i nowy Gdańsk, a miejsce jest dobrze widoczne z ulicy 3 maja i Al. Armii Krajowej oraz z Forum Gdańsk, wieży Bazyliki Mariackiej i Ratusza Głównego Miasta. Brunon Zwarra urodził się w kamienicy nr 2 przy ul. Biskupiej, a od 16 roku życia do wybuchu II wojny światowej mieszkał w budynku przy ul na Stoku 46. Obu tych domów już mnie ma, ale działki, na których stały, łączą się z tym wskazanym na postawienie pomnika placem. Oprócz Brunona Zwarry i jego ojca Wojciecha, w pobliżu mieszkali także inni działacze polskich organizacji WMG:
– Henryk Jarosz, ul. na Am Berge 7 (dzisiejsza ul. Górna, istniejąca tylko na mapach),
– Maksymilian Cygalski, ul. Schwarzes Meer 15 (nieistniejąca – obecnie Rondo Groddecka),
– rodzina Wilgorskich, ul. Biskupia 6,
– rodzina Witkowskich, ul. Na Stoku 46,
– Katarzyna (z rodziny Majewskich) i Ferdynand Fritschowie, ul. Biskupia 29,
– Leon, Józefa i Jan Schoennagelowie, ul. Na Stoku 7/4.
Trochę dalej, przy ul. Biskupiej 23 mieszkał i prowadził “Cafe Bischofshohe” Franciszek Oliński.
Obecnie w tej przestrzeni prowadzi swoje działania z mieszkańcami Stowarzyszenie WAGA (Dom Sąsiedzki, Klub Seniora, Centrum Wsparcia Seniora, Gdańskie Centrum Równego Traktowania, coroczne obchody Święta Ulicy Biskupiej etc,), obok siedzibę ma też Stowarzyszenie Biskupia Górka i redakcja www.biskupiagorka.pl. Młodzieżowa Rada Miasta Gdańska podejmuje starania, by ten plac został nazwany imieniem Brunona Zwarry, a do Budżetu Obywatelskiego 2022 został zgłoszono projekt zagospodarowania przylegającej do niego skarpy “Zielona Wizytówka Gdańska etap I”.
W 2016 r. mieszkańcy w konsultacjach prowadzonych w związku z planowaną rewitalizacją Biskupiej Górki opowiedzieli się za tym, by teren ten służył właśnie takim celom. Zostało to zapisane w “Gminnym Programie Rewitalizacji Miasta Gdańska na lata 2017-2023”: “urządzenie domu sąsiedzkiego wraz z terenem rekreacyjnym i punktem widokowym – przed budynkami przy ulicy Biskupiej 4, 6 oraz 8, który wg mieszkańców powinien służyć społeczności lokalnej; w pierwszej kolejności istotne jest uporządkowanie terenu, a także zaprojektowanie i zamontowanie małej architektury (kosze na śmieci, ławki) oraz zasadzenie roślin; mieszkańcy uznali, że teren ten jest charakterystycznym punktem dzielnicy widzianym od strony Śródmieścia i stanowić powinien wizytówkę Biskupiej Górki; według nich, tak urządzone miejsce zachęciłoby zarówno gdańszczan, jak i turystów, do odwiedzin obszaru,” (str. 29).
a
Wydział Urbanistyki i Architektury UMG jest jednak przeciwny tej lokalizacji ponieważ w Miejskim Planie Zagospodarowania Przestrzennego jest to teren przeznaczony pod zabudowę mieszkaniowo-usługową. Procedura zmiany przeznaczenia terenu w tym planie może trwać do dwóch lat i uniemożliwi na nim zabudowę. Dlatego brane są pod uwagę jeszcze dwa inne miejsca – chodnik przed kamienicą przy ul. Biskupiej 33 oraz działka, na której stała „Cafe Bischofshohe” (Biskupia 23) lub tuż obok, pomiędzy placem a Redutą Koszarową.
a
Zebranie funduszy na budowę pomnika leży po stronie Stowarzyszenia Ławeczka Brunona Zwarry, więc mimo iż lokalizacja nie została jeszcze wybrana, Stowarzyszenie rozpoczęło zbiórkę funduszy na ten cel. Wpłat można dokonywać na nr: 53 1240 1255 1111 0011 0488 2367, Bank Pekao.
BRUNON ZWARRA (18 X 1919 Gdańsk – 14 VIII 2018 Gdańsk), literat. Syn Wojciecha (4 IV 1890 Stara Sikorska Huta koło Kościerzyny – 26 V 1940 Sachsenhausen, od 1919 w Gdańsku, działacza Polonii gdańskiej). W latach 1929–1935 uczeń Gimnazjum Polskiego, od 1935 roku pracował w Emalierni Johannesa Segora we Wrzeszczu, należał do Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej, Zjednoczenia Zawodowego Polaków i KS Gedania.
Aresztowany 14 IX 1939, więziony w obozie dla Polaków w Nowym Porcie, w obozie Stutthof i Sachsenhausen. Zwolniony w 1942, powrócił do pracy w emalierni. Po roku 1945 brał udział w odbudowie zniszczonej emalierni i nadal w niej pracował (nowa nazwa: Zakład Lakierniczo-Emalierski „Gedania”). Od lat 70. XX wieku, za namową Mariana Pelczara, zajął się pracą pisarską. Opublikował zbiór 73 relacji o początkach II wojny światowej w Gdańsku Gdańsk 1939. Wspomnienia Polaków gdańszczan (1984), autobiograficzne Wspomnienia gdańskiego bówki (1984–1997) oraz powieści Gdańszczanie (1999–2001) i W gdańskiej twierdzy (2003).
W 1997 roku uhonorowany Medalem Księcia Mściwoja II. 18 X 2019, na kamienicy na Biskupiej Górce (w sąsiedztwie nieistniejącego rodzinnego domu, nr 2) odsłonięto poświęconą mu tablicę pamiątkową. 28 X 2019 przy Muzeum Poczty Polskiej, oddziale Muzeum Gdańska, powołano Centrum Pamięci o Polakach z Wolnego Miasta im. Brunona Zwarry. 16 X 2020 jego imię otrzymał tramwaj Pesa Jazz Duo 128NG nr 1061. (GEDANOPEDIA)
