Nataniel Wolf

W związku z odkryciem na Biskupiej Górce miejsca pochówku Nataniela Wolfa przypominamy poświęcony temu wybitnemu gdańszczaninowi tekst Andrzeja Januszajtisa z książki „Z dziejów gdańskiej nauki i techniki”. Gdańsk 2015.

Nataniel Mateusz Wolf. Urodzony 26 stycznia 1724 r. w Chojnicach zrobił olśniewającą karierę. Po ukończeniu Gimnazjum Akademickiego i studiach w Lipsku, Halle i Erfurcie, w czasie których otrzymał stypendium od biskupa warmińskiego Adama Stanisława Grabowskiego, Przez pewien czas pełnił funkcję lekarza miejskiego w rodzinnym mieście, potem osiedlił się w Warszawie. Był nadwornym medykiem Czartoryskich i Lubomirskich i medykiem słynnej, założonej przez Stanisława Augusta Szkoły Rycerskiej. Sam król bardzo go sobie cenił i w dowód uznania nobilitował. Dr Wolf towarzyszył księciu Adamowi Czartoryskiemu (urodzonemu w Gdańsku) w podróży do Turcji. Po powrocie do kraju osiadł w Tczewie, a gdy ten w I rozbiorze zagarnęli Prusacy, przeniósł się do polskiego jeszcze Gdańska. Tutaj „zyskał sobie wkrótce szeroką praktykę, która jednak nie odciągnęła go całkowicie od zamiłowań do astronomii i badań naukowych zbliżonych do wiedzy lekarskiej”. Tak pisał o nim Johann Bernoulli, znany podróżnik, sam również parający się astronomią. „Poszedłem do doktora Wolfa, który mieszka na Targu Drzewnym w domu opata z Oliwy, na górnym piętrze. Oglądałem z wielką przyjemnością i ciekawością jego piękny astronomiczny przyrząd i nadzwyczaj wygodne urządzenie, dzięki któremu udało mu się obok pracowni utworzyć niewielkie wygodne obserwatorium” (1777). Opis tego obserwatorium wraz z wynikami obserwacji zachował się w zagranicznych czasopismach, m.in. w „Rozprawach Filozoficznych” (Philosophical Transactions) Towarzystwa Królewskiego w Londynie, którego Wolf od 10 kwietnia 1777 r. był członkiem. Brał również czynny udział w pracach Gdańskiego Towarzystwa Przyrodniczego. W roku 1780 wybudował własnym kosztem obserwatorium na Biskupiej Górce, na parceli uzyskanej za wstawiennictwem Aleksego Husarzewskiego, ostatniego komisarza królewskiego w Gdańsku. Fundację wspierali Czartoryscy i Lubomirscy. Szczegółowy opis obserwatorium jest w wydanej w 1893 r. Historii Towarzystwa Przyrodniczego (Geschichte der Naturforschenden Gesellschaft in Danzig) pióra Eduarda Schumanna. Na utrzymanie placówki i pensję dla astronoma zapisał Wolf w testamencie 4 tysiące dukatów, którymi miało zarządzać Towarzystwo Przyrodnicze. Dr Wolf był także twórcą oryginalnej systematyki przyrodniczej, która się jednak nie przyjęła. Swój zielnik, złożony z 40 tomów z 5 tysiącami okazów, oraz bogaty zbiór muszli i minerałów podarował Towarzystwu Przyrodniczemu. Przed ostatnią wojną zbiory te stanowiły trzon Muzeum Przyrodniczego w Zielonej Bramie. Do dziś zachował się jedynie fragment zielnika.

Dr Wolf zmarł 15 grudnia 1784 r. Pochowano go w pobliżu obserwatorium na Biskupiej Górce. Mowę pogrzebową, którą wygłosił dr Lampe, wydrukowano i przesłano królowi Stanisławowi Augustowi. W 10. rocznicę śmierci umieszczono na grobie tablicę z łacińską inskrypcją następującej treści (w nawiasach podaję rozwiązanie skrótów): „Nat(aniel). Mat(eusz). von Wolf, założyciel obserwatorium astron(omicznego) tutaj leży, na miejscu, które sam sobie wybrał, najlepiej zasłużonemu pomnik wystawili czł(onkowie) Gd(ańskiego) Tow(arzystwa) bad(aczy) przyr(ody), życząc sobie, by Urania (astronomia) wiecznie trwała”. Tablica, odnowiona w 1884 r., istniała jeszcze po ostatniej wojnie; co się z nią później stało, nie udało się ustalić. W 1813 r. w obliczu oblegających Gdańsk wojsk rosyjskich obserwatorium rozebrano, za co później Towarzystwo uzyskało odszkodowanie w wysokości 4621 talarów. (…) Także w dziedzinie medycyny położył Wolf wielkie zasługi. Jako pierwszy w Gdańsku (i w Polsce) od 1776 r. masowo szczepił dzieci i dorosłych przeciw ospie. Świetny opis takiego szczepienia można znaleźć w „Gdańskich wspomnieniach młodości” Joanny Schopenhauerowej.

Zakończę ten szkic powtórzeniem pytania, jakie postawiłem pół wieku temu w czasopiśmie „Litery”: Ciekawe czy na Biskupiej Górce zachował się jakiś ślad po niezwykłej i zapoznanej postaci doktora Wolfa? Jak dotąd, nikt na to pytanie nie odpowiedział.

 

Szkic obserwatorium z “Geschichte der Naturforschenden Gesellschaf tin Danzig” (Historia Tow. Przyrodniczego w Gdańsku) Eduarda Schumanna, wyd. w 1892 r. 

 

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Komentarz do “Nataniel Wolf”

Skip to content