Na Stoku 35

Zakończył się kompleksowy remont kamienicy Na Stoku 35 zrealizowany w ramach programu Rewitalizacja Biskupiej Górki i Starego Chełmu. To trzeci budynek gminny wyremontowany w ramach tego projektu przez Gdańskie Nieruchomości, w pozostałych dziesięciu wciąż trwają prace, które powinny zakończyć się w tym roku.

Przebudowa i remont tej kamienicy trwały ponad rok, wymieniono całe wnętrze, łącznie ze stropami, a więc nowa jest instalacja sanitarna, wodociągowa, wentylacyjna i elektryczna.

Zbudowano nowy dach, pod którym znalazł się strych dostępny dla wszystkich mieszkańców.  Wykonano izolację poziomą i pionową budynku. Pogłębiono też pomieszczenia piwniczne – znalazły się tam komórki lokatorskie, każda o powierzchni ok. 4 metrów kwadratowych oraz pomieszczenie techniczne, w którym znajduje się węzeł ciepłowniczy zasilający cały budynek.

Ze względu na wymogi konserwatorskie budynek został docieplony od środka. Schody wykonano na wzór oryginalnych, cztery zachowane okna zostały poddane konserwacji, a resztę stolarki okiennej zrobiono na ich wzór. Na przyszłych mieszkańców tej pięknej kamienicy czekają cztery świeżo wyremontowane mieszkania komunalne o powierzchni od 59 do 63 m2, na każdej kondygnacji jedno. Składają się one z dwóch oddzielnych pokoi i jednego z aneksem kuchennym wyposażonym w zlewozmywak i kuchenkę elektryczną. Do tego jest łazienka w pełni wyposażona w sprzęty sanitarne. We wszystkich pomieszczeniach na podłogach ułożone są parkiety bądź kafle.
Starannie wyremontowano elewację eksponując szyldy funkcjonujących niegdyś w kamienicy piekarni i ciastkarni. Zdecydowano się pozostawić dwa najlepiej zachowane napisy: Bäckerei….Conditorei/ (Piekarnia….Cukiernia) i naniesiony na nim Brot und Kuchenbäckerei/Wilhelm Grenseck/ (Piekarnia i Ciastkarnia/Wilhelm Grenseck). Polski szyld – Piekarnia – był w zbyt złym stanie, by można go było odtworzyć.

Kompleksowy remont tej kamienicy kosztował ponad 4 mln zł. Wykonano go przy wsparciu środków unijnych oraz tych z Funduszu Dopłat Banku Gospodarstwa Krajowego.

Fotorelacja Wojciecha Ostrowskiego z otwarcia kamienicy  7 lutego 2024 r.

Historia budynku

Właściciele

Budynek o obecnym adresie Na Stoku 35 jako jedyny przetrwał do dziś na tym odcinku ulicy. Poprzedzające go budynki do numeru 26, jak również oficyna na tyłach, były sukcesywnie rozbierane począwszy od lat 60. ub.w.

W latach 1864 – 1897 właścicielem działki o adresie Petershagen hinter der Kirche nr 7 był Carl Scheibke, Fleischermeister, czyli mistrz rzeźniczy. W archiwalnych dokumentach nie ma informacji o mieszkańcach, można więc przypuszczać, że Scheibke miał w tym miejscu tylko ubojnię i sklep.

W roku 1898 pojawia się nowy właściciel nieruchomości, pan Gottlieb Schulz, również rzeźnik. Wówczas na działce musiała już stać kamienica, gdyż w księgach adresowych, oprócz Schulza, pod tym adresem wymienione są jeszcze inne rodziny.

W roku 1902 nowym właścicielem staje się pan August Korsch, Bäckermeister, czyli mistrz piekarski. Dobudowuje on oficynę na piekarnię, a na parterze kamienicy nr 7 najprawdopodobniej urządza oferujący pieczywo sklep z samodzielnym wejściem z ulicy, obok drzwi do klatki schodowej.

W roku 1910 kamienicę kupuje pan Max Kapitzki, również piekarz, i kontynuuje działalność do 1928 roku, kiedy to odnajmuje piekarnię i sklep panu Wilhelmowi Drenseckowi. W międzyczasie następuje zmiana nazwy i numeracji ulicy, w związku z czym od 1927 roku nasza kamienica ma adres Grenadiergasse 35.

Następny właściciel (1938/39), pan Arthur Teichmann mieszkający we Wrzeszczu na Winterfeldweg (obecna ul. Chopina), nadal wynajmuje piekarnię panu Drenseckowi i tak to trwa do 1942 roku, a być może nawet do końca wojny.

Po drugiej wojnie światowej ulica znowu zmienia nazwę na Na Stoku, a w kamienicy numer 35 nadal sprzedawany jest chleb, choć już raczej pochodzący z innych piekarni. W latach 70. sklep zamknięto i przerobiono na mieszkanie, drzwi wejściowe przekształcono w okno. W latach  90. nie było już ani oficyny ani domów z prawej strony.

W okresie powojennym kamienica Na Stoku 35 w całości należała do Gminy Gdańsk. W 2020 r., gdy wykwaterowano mieszkańców, była już w bardzo złym stanie.

Mieszkańcy

W tej kamienicy w okresie powojennym mieszkał znany wszystkim na Biskupiej Górce oraz Zaroślaku i bardzo szanowany nauczyciel oraz społecznik, Józef Szumilas-Lawiński. Uczył  najpierw w Szkole Podstawowej nr 7, a potem w SP 21 języka polskiego i prac ręcznych, Mimo bardzo ograniczonych środków finansowych organizował dzieciom latem kolonie i obozy. We wspomnieniach uczestników były to wspaniałe wakacje, choć odbywały się w warunkach bardzo spartańskich.

Przed wojną Józef Lawiński ukończył pedagogikę specjalną na Katolickim Uniwersytecie Ludowym w Lublinie. Aktywnie działał w Towarzystwie Przyjaciół Dzieci, które prowadziło świetlicę w kamienicy Na Stoku 41. “Szumilas” to pseudonim partyzancki – pozostał na stałe częścią jego nazwiska. Mieszkańcy pamiętają też, że jego syn pisał wiersze i recytował je każdemu, kto chciał słuchać, także na ulicy.

Zdjęcia Bogumiły i Józefa Lawińskich możemy pokazać dzięki ich wnuczce, która także mieszkała przy Biskupiej 35 w latach 60. i 70. ub.w.

Piec

30 marca 2021 r. przedstawiciele Stowarzyszenia Biskupia Górka obejrzeli wnętrza kamienicy Na Stoku 35 czekającej jeszcze wówczas na prace remontowe. W mieszkaniu na pierwszym piętrze społecznicy zauważyli piękny piec. Tak jak wszystkie pozostałe piece w tym budynku, nie miał już wtedy metalowych drzwiczek, ale wciąż zdobił go umieszczony centralnie rzeźbiony kafel i bardzo oryginalna, piękna korona. Od razu telefonicznie powiadomili Gdańskie Nieruchomości o potrzebie zablokowania wejść do budynku. Także w piśmie do Gdańskich Nieruchomości wysłanym 26 listopada 2021 r.  Stowarzyszenie pisało o konieczności zadbania o ten piec i załączyło jego fotografię.

 

23 września 2022 r., gdy trwała już przebudowa budynku, prezesce Stowarzyszenia Biskupia Górka udało się zobaczyć ponownie piec. Brakowało w nim już ozdobnego kafla, ale wciąż miał nieuszkodzoną koronę.
W tym czasie odbywały się już w domu Sąsiedzkim Biskupiej Górki comiesięczne spotkania urzędników z mieszkańcami, na których omawiano wszelkie sprawy związane z rewitalizacją. Poruszono m.in. kwestię zniszczenia pieca. Przedstawicielka Gdańskich Nieruchomości zapewniła wówczas, że zaginiony zdobny kafel zostanie zrekonstruowany, a odtworzony piec stanie w jednym z mieszkań jako element je zdobiący, choć bez funkcji użytkowej.

 

Trzeci raz członkowie Stowarzyszenia mogli zobaczyć ten piec w dniu otwarcia kamienicy po remoncie,  7 lutego 2024 r. – wyglądał tak:

Stowarzyszenie Biskupia Górka

Stowarzyszenie Biskupia Górka od wielu lat prowadzi Archiwum Społeczne Biskupiej Górki, w ramach którego gromadzone są dokumenty, zdjęcia i przedmioty związane z historią tego osiedla. Celem archiwum jest zachowanie tej spuścizny dla kolejnych pokoleń.

Stowarzyszenie tworzą głównie mieszkańcy osiedla, dlatego nie mogli nie zauważyć, że puste, czekające na remont kamienice, zaczęły być dewastowane przez zbieraczy złomu i osoby bezdomne w nich pomieszkujące.

30 marca 2021 r. widząc otwarte wejścia do kamienic Na Stoku 35, 39 i 40 przedstawiciele Stowarzyszenia zdecydowali się na wejście do środka. Ogrom zniszczeń był przerażający, do tego na strychu jednej z kamienic natrafiono na osobę tam mieszkającą. Zaalarmowano od razu telefonicznie Gdańskie Nieruchomości i zrobiono dokumentację fotograficzną:

 

W kwietniu 2021 r. Stowarzyszenie zwróciło się do Gdańskich Nieruchomości z prośbą o współpracę (poniżej pismo wysłane przez e-puap 20.04.2021).

13 lipca 2021 r. przyszła odpowiedź, która ograniczała współpracę ze Stowarzyszeniem do pokazywania społecznikom jedynie efektów rewitalizacji. Były też zapewnienia, że  “wszystkie budynki oraz lokale zostały zinwentaryzowane” i że “nie ma zagrożenia zniszczenia jakichkolwiek istotnych detali”.

 

W październiku 2021 r.  widząc, że nadal trwa dewastacja kamienic, Stowarzyszenie napisało prośbę do Gdańskiego Centrum Kontaktu.

 

26 listopada 2021 r, e- puapem wysłano jeszcze jedno pismo do Gdańskich Nieruchomości z dziesięcioma zdjęciami pokazującymi dewastację wnętrz – odpowiedzi na nie nie było.

 

W korespondencji mejlowej Stowarzyszenia zachowały się jeszcze dwa zgłoszenia w tej sprawie wysłane do  Gdańskiego Centrum Kontaktu:

5 kwietnia 2022 r.

 

17 czerwca 2022 r.

W 2023 r., po zmianie dyrektora Gdańskich Nieruchomości,  Stowarzyszenie podjęło jeszcze jedną próbę nawiązania współpracy z tą jednostką:

Odpowiedź przyszła po czterech miesiącach i nie daje nadziei na większe zmiany.

 

Galeria dawnych zdjęć kamienicy

 

Krystyna Ejsmont, Danuta Kozioł