Ogłoszono wyniki konkursu na projekt pomnika Brunona Zwarry. Komisja złożona z 9 członków wybierała z 11 nadesłanych prac. Oprócz pierwszej nagrody przyznano jeszcze ex aequo dwie drugie i jedno wyróżnienie.
Pierwsze miejsce zdobył Wiesław Kwak – rzeźbiarz, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Wiąże się to nagrodą pieniężną w wysokości 30 tys. zł i propozycją zawarcia umowy ze Stowarzyszeniem Ławeczka Brunona Zwarry na realizację pomnika. Komisja konkursowa tak oceniła najlepszy projekt: “Pracę cechują wysokie walory artystyczne, pod względem rzeźbiarskim praca zdecydowanie wyróżnia się spośród pozostałych. Praca odznacza się poprawnymi proporcjami zarówno całej postaci, jak i detalu głowy. Postać została bardzo dobrze osadzona, właściwie wyprofilowany ciężar wynikający z zaproponowanej pozy. Pod względem cech charakterystycznych sylwetki przedstawionej w ciekawy i nonszalancki sposób pozy, charakteru ubioru, praca ta w najlepszym stopniu wyraża prawdę o postaci.”
Jednak zalecenia pokonkursowe wskazują na konieczność wprowadzenia zmian w projekcie samej ławeczki oraz zagospodarowania przestrzeni wokół pomnika. Tak więc dopiero za jakiś czas będziemy mogli zobaczyć jak w całości będzie wyglądała postać pisarza wkomponowana w przestrzeń przy budynku Biskupia 33.
Przyznano także dwie równorzędne drugie nagrody po 15 tys. zł: Jarosławowi Boguckiemu – rzeźbiarzowi z Poznania oraz Studiu Maciej Jagodziński z Torunia.
Jarosław Bogucki
Opinia komisji konkursowej: Pracę cechują wysokie walory rzeźbiarskie. Na uwagę zasługują prostota i minimalizm pracy.
Fragment autorskiego opisu koncepcji: “Głównym elementem założenia jest siedząca na ławce postać Brunona Zwarry w skali naturalnej – trzymająca w ręku książkę – Wspomnienia gdańskiego bówki. Pisarz siedzi w swobodnej pozie, ze skrzyżowanymi nogami, wspierając prawą rękę na znajdującej się za jego plecami barierce. Swoją sylwetką oraz uśmiechniętym wyrazem twarzy przejawia cechy charakteru – pogodę ducha oraz poczucie humoru, których nie stracił mimo trudnych czasów, w jakich przyszło mu dorastać. Ubrany jest w codzienny garnitur, na głowie ma charakterystyczny kaszkiet. Siedzi na drewnianej prostej ławce, która wyróżnia się nietypowym łukowatym wygięciem desek, zgodnym z profilem murku oporowego i znajdującej się za nim barierki. Głowę zwróconą ma w kierunku Armii Krajowej, jednocześnie spoglądając figlarnie w przeciwną stronę. Naturalna, swobodna poza zaprasza do tego, by posiedzieć razem z nim w cieniu rozłożystego wiekowego drzewa. Postać oraz ławka jest odlana z brązu, barierka wykonana ze stali nierdzewnej.”
Studio Maciej Jagodziński
Opinia komisji konkursowej: Pracę cechują wysokie walory rzeźbiarskie. Na uwagę zasługuje prostota z jaką rzeźba została przedstawiona.
Fragment autorskiego opisu koncepcji:
“Kompozycja przedstawia postać Brunona Zwarry siedzącego w nieco nonszalanckiej pozie na granitowej ławeczce. Ławeczka wykonana jest z szarego granitu, np. typu strzegom, podzielona jest na dwie odrębne części ze względu na znajdujące się między nimi drzewo. Forma ławeczki wpisuje się w łuk murku i rekonstruowanej barierki. Zwarra ubrany jest w strój charakterystyczny dla młodego bówki. (…) Postać można posadowić na lewej jak i na prawej części ławeczki. Na obu skrajnych bokach ławki znajduje się wypiaskowany napis: Brunon Zwarra 1919-2018 Gdański Bówka.
Pojedynczy element granitowy waży ok. 500 kg, postać ok. 200 kg. Łączna masa całej kompozycji około 1,2 tony.”
Wyróżniono też pracę Marzeny Gawrysiak i Pavko Krajka za interesujące opracowanie koncepcji zagospodarowania terenu, na którym ma stanąć rzeźba.
Fragment z opisu pracy: “Zagospodarowanie przestrzeni sugerowanej w konkursie, doskonałej lokalizacji dla pomnika upamiętniającego Brunona Zwarrę, w naszym mniemaniu jest kluczowe dla sukcesu uzyskania najlepszego efektu dla rzeźby. Jeden z najważniejszych kronikarzy miejskiego życia w historii Gdańskiej Literatury zasługuje na godne największego szacunku miejsce.
Dedykowany przez organizatorów teren, dla ustawienia przyszłej rzeźby, wymaga całkowitej przebudowy ze względu na obecną dewastację stanu technicznego oraz brak obszaru powierzchni ekspozycyjno-funkcjonalnej po odjęciu pola powierzchni chroniącej drzewo.
Ze względu na rozszerzenie pnia drzewa oraz wprowadzenie wymaganego pola ochrony jego korzeni, proponujemy zamontowanie kraty pod drzewo, która sprawdza się w warunkach intensywnego ruchu miejskiego i intensywnej zabudowy.
Krata o promieniu zewnętrznej krawędzi 1o8 cm wykonana będzie w całości ze stali ocynkowanej malowanej proszkowo.
Po tej decyzji obszar, który pozostał pomiędzy kratą, a krawędzią istniejącego murku jest pasem o wymiarze szerokości tylko 73,5 cm. Taka odległość nie pozwala na ustawienie i korzystanie z jakiegokolwiek obiektu malej architektury.
Stąd naszą decyzją jest propozycja rozszerzenia obszaru tarasu o 153 cm poprzez zabudowanie terenu pomiędzy dzisiejszym murkiem z kamieni, a krawędzią łuku krawężnika ulicy Salwator.
Ten gest wprowadza uzyskanie obszaru powierzchni, na której jest możliwe ustawienie ścianki balustrady, rzeźby, mebla oraz przestrzenie chodnika z dużym oddechem wobec istniejącego drzewa z jego ochronną kratą.
Dodatkowo w wyniku zbadania sposobu łączenia układu ciągów pieszych proponujemy wprowadzenie schodków wzdłuż ściany bocznej budynku przy ulicy Biskupiej 33. Zejście schodami w tym miejscu istniało już wcześniej, co widać na 3 scenach w filmie “Walet Pikowy” z l96o r., a przez które ucieka i przechodzi kilkukrotnie główny bohater.
Powrót aranżacji łączenia przestrzeni spacerowych w tym miejscu pozwoli na właściwe i intuicyjne przejścia łączące ulicę Biskupią z Salwator jednocześnie wprowadzając schody, które to są charakterystyczne dla lokalnej architektury posadzki już od samego wejścia od strony ulicy Menonitów.
Proponowane schody poprzez spójną kompozycję będą także naturalnym rozszerzeniem układu aranżacji całego tarasu, w którym elementem gry relacji będzie wstawiony akcent słupka, który będzie wykończony tym samym materialem co ścianka balustrady.
Ścianka balustrady na luku o rozpiętości kąta 6o stopni będzie wykończona w cegle, której odcień kolorystyki i układ murowania będzie w relacji wobec ceglanej fasady kamienicy po przeciwnej stronie ulicy Salwator pod adresem Biskupia 34.
Szczyt ścianki proponujemy wykończyć formą gzymsu o profilu korespondującym z profilem gzymsu cokołu kamienicy Biskupia 33 od strony ulicy Salwator.
W ten sposób nawiązujemy do pierwotnej formy konstrukcji tarasu, która wg starych fotografii oraz wielu fragmentów w/w filmu była właśnie z cegły, a nie z kamienia, w którym jest obudowana dzisiaj.
Dodatkowo, poręcz oryginalnej balustrady, która była skromnym układem dwóch stalowych rur, łączyła się z kamienicą właśnie na wysokości górnej krawędzi w/w gzymsu na bocznej fasadzie Biskupia 33.
Poprzez tę decyzję unikamy rekonstrukcji barierki w miejscu postawionej ścianki balustradowej.
Posadzkę tarasu oraz schodów proponujemy skonstruować z naturalnych i szlachetnych kamieni i bruku.
Dopiero mając określoną i właściwie zaaranżowaną przestrzeń architektoniczną wzbogaconą o nowe właściwości przestrzenne, przechodzimy do propozycji formy ławki wraz z rzeźbą sylwety Brunona Zwarry.
Pomimo sugestii o wykonaniu formy ławeczki z brązu proponujemy szeroką i obszerną kanapę mebla ławki ulicznej, na której to wkomponujemy figurę siedzącego pisarza.
Brunon Zwarra był od dziecka osobą pełną ciekawości, wnikliwości, głodnym realizacji kontaktów rodzinnych, sąsiedzkich, przyjacielskich, koleżeńskich jak i przypadkowych w wyniku obserwacji świata i reagowania na różne sytuacje. Ilość sytuacji, które opisuje w swoich wspomnieniach nie byłaby możliwa, gdyby to Brunon już jako mały chłopiec nie pozwalał sobie na codzienne przygody, łącznie z ucieczkami.
Duża miejska uliczna kanapa w naszej koncepcji jest zaproszeniem większej ilości mieszkańców do doświadczenia otwarcia się umysłu na klimat i atmosferę wrażeń, na szansę na wspólnotowe doświadczenie czasu, raz w umówionym gronie znajomych, a raz w przypadkowym towarzystwie.
Z naszych obserwacji miejski typ pomnika w formie zespolonej ławki z brązu wraz z siedzącą sylwetą, upamiętniającą bohatera rzeźby, zwykle ze względu na koszt materiału jest bardzo krótkim siedziskiem, bardziej ozdobą, figurą do pamiątkowej fotografii, niż rzeczywistą sytuacją dedykowaną odpoczynkowi, relaksowi, czy spędzeniu jakiegokolwiek czasu.
Po lekturze książek Brunona Zwarry i znajomości Jego niezwykle skromnej osobowości, nie jesteśmy w stanie zaproponować jedynie tylko dekoracji przestrzeni, lecz proponujemy wywołanie miejsca i sytuacji do spotkania, do przeżycia czasu, czy to na chwilowy odpoczynek, czy na dłuższą rozmowę z przyjaciółmi, czy na lekturę książek Brunona w jakiś słoneczny ciepły dzień.
W naszym przypadku wyjściowe jest myślenie przestrzenią, nastrojem, atmosferą, potencjałem w miejsce myślenia tylko obiektem.
Figurę Brunona Zwary proponujemy ustawić w formie siedzącej, która przedstawia człowieka zachęcającego do kontaktu, zapraszającego, otwartego w mowie ciała na spotkanie, z życzliwym wyrazem twarzy, który jakby przed chwilą, tylko ze względu na ciekawość i otwartość na historię nowego przybysza odstawił książkę, której historiami i opowieściami wcześniej był zajęty.
Ustawiamy Jego ciało i głowę tak, aby przechodzący chodnikiem ulicy Biskupiej mogli mieć wrażenie, że to właśnie na nich patrzy postać z pomnika.
Swoboda atmosfery będzie wyrażona również w luźnej pozycji czapki odchylonej do tylu, jak to się zwykle robi, gdy się odpoczywa już na fajrancie.
Pragniemy wywołać przywołanie takich wrażeń jak spokój, życzliwość, ciekawość, otwarcie, łagodność, koleżeństwo, beztroskę, przyjemność, nienachalność, swobodę, wygodę.
Nowa aranżacja przestrzeni pozwala na umiejscowienie rzeźby na osi chodnika ulicy Biskupiej, przez co ekspozycja będzie bardziej widoczna, a ze względu, że taras wchodzi głębiej w światło wnętrza miejskiego ulicy Salwator, to rzeźba odbierze południowe światło słońca, co będzie dodatkowym efektem dla spacerujących w tym samym czasie w mocnym cieniu ulicy Biskupiej.
Ławkę proponujemy wykonać ze szlifowanego i polerowanego betonu architektonicznego HAC beton samo zagęszczający lub konglomeratu z marmuru i granitu. Siedzisko wykonane jedną z tych technik zapewnia przyjemne odczucie ciepła podczas siedzenia w przeciwieństwie do zimna ławki z brązu.
Pozycja ławki na luku ścianki balustradowej będzie pozwalała siedzącym na penetrowanie wzrokiem malowniczego wnętrza miejskiego ulicy Biskupiej.
Pragniemy również zasugerować zmianę organizacji zasad parkowania w okolicy, aby samochód parkujący tuż przy cyplu skrzyżowania nie zasłaniał tego miejsca.
Naszym projektem nie tylko pragniemy odpowiedzieć na wyjątkowe zadanie tematu konkursu, lecz także wesprzeć rewitalizację przestrzeni miejskiej Biskupiej Górki.”
Projekt zagospodarowania przestrzeni.
Pomnik ma zostać odlany z brązu, a jego koszt całkowity wyniesie 200 000 zł. Ma je pokryć inicjator, czyli Stowarzyszenie Ławeczka Brunona Zwarry. Do chwili obecnej Stowarzyszenie zgromadziło ok. 160 000 zł, a brakującą kwotę wciąż zbiera na platformie zrzutka.pl – https://zrzutka.pl/ed2dvh. Można też wpłacać datki bezpośrednio na konto Stowarzyszenia Ławeczka Brunona Zwarry – nr 53 1240 1255 1111 0011 0488 2367 wpisując: darowizna na budowę pomnika Brunona Zwarry.
Zachęcamy do dołożenia także swojej cegiełki do uhonorowania pomnikiem urodzonego na Biskupiej Górce pisarza.
Brunon Zwarra (18.10.1919 – 14.08.2018) – gdańszczanin, pisarz, dokumentalista i publicysta, autor książek poświęconych historii Gdańska, również o charakterze autobiograficznym. Działacz organizacji polskich w Wolnym Mieście Gdańsku, więziony w niemieckich obozach koncentracyjnych w Nowym Porcie, Stutthofie i Sachsenhausen. Dorobek literacki: Gdańsk 1939. Wspomnienia Polaków-Gdańszczan, Wspomnienia gdańskiego bówki (t.I-V), powieści: Gdańszczanie (t. I–IV) i W gdańskiej twierdzy.
fotografie prac konkursowych – GZDiZ
